عقب ماندگی زیادی در حوزه علم و فناوری داریم / از رشد بودجه پژوهش راضی نیستیم
- عقب ماندگی زیادی در حوزه علم و فناوری داریم / از رشد بودجه پژوهش راضی نیستیم
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، غلامحسین رحیمی شعرباف، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تحقیقات و فناوری در نشست خبری مجازی که به مناسبت هفته ملی پژوهش و فناوری برگزارشد، گفت: هفته پژوهش مهمترین مناسبتی است که می‌توان به وسیله آن از پژوهشگران تقدیر کرد و نتایج برنامه‌هایی که در طول سال انجام شده را عرضه کرد.رحیمی افزود: در این دو دهه در بخش علم و فناوری در کشور وقایع متعددی داشته‌ایم و جریان پیوست در سطح ملی شکل گرفته است. از سال 72 سال جوانه زنی علم و فناوری در کشور بود و حرکت شتاب دهنده‌ای در این سال‌ها داشتیم. از همین سال‌ها رشد چاپ مقالات در مجلات بین‌المللی شروع شد، ولی به کیفیت توجهی نمی‌شد.
وی ادامه داد: به تدریج با بالاترین نرخ رشد کمی مقاله در بستر‌های بین‌المللی مواجه شدیم. در چند سال اخیر رتبه ما از نظر چاپ مقالات 15 و 16 است. در 4 و 5 سال اخیر اهتمام به رشد کیفی مقالات زیاد شد، به طوریکه مقالات ما جزو پر استناد‌ترین مقالات تولیدی شده است. امیدواریم در سال 2020 به رتبه 14 تولید مقالات از نظر کمی و کیفی دست پیدا می‌کنیم.
معاون پژوهش و فناوری بیان کرد: در گذشته عقب ماندگی‌های بسیار شدیدی داشتیم و مدت زمانی در حوزه علم فقط در جا زدیم در حالی که جهان در حال پیشرفت بود. نقص و عقب ماندگی زیادی در حوزه علم و فناوری داریم که باید آن‌ها را رفع کنیم.
کرونا نباید باعث کاهش فعالیت‌های پژوهشی شود
رحیمی تصریح کرد: کرونا نباید باعث کاهش فعالیت‌های پژوهشی شود. مهمترین راه مقابله با تحریم، کار حداکثری مخصوصا در حوزه علم و فناوری است.وی بیان کرد: امسال در کنار تقدیر از فناوران برتر کشور از پژوهشگرانی که بیشترین نقش در ایجاد ارتباط بین دانشگاه، صنعت و جامعه داشته‌اند، تقدیر می‌شود. از دانشگاه‌هایی که با جامعه و صنعت ارتباط داشته‌اند و به عبارتی دانشگاه نسل سوم محسوب می‌شوند نیز تقدیر خواهد شد.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم با بیان اینکه علوم انسانی نقش مهمی در توسعه علمی کشور دارد؛ گفت: امیدواریم نقش پذیری و اثر بخشی بالا در حوزه تولید علم که فعلا مترادف تولید مقاله در نظر گرفته می‌شود در رشته‌های علوم انسانی و اسلامی مورد نظر و توجه جدی قرار بگیرد.
رحیمی گفت: هفته پژوهش 1399 با شعار «پژوهش و فناوری در خدمت جهش تولید» از تاریخ 22 تا 28 آذر برگزار می‌شود. روز‌های این هفته به این ترتیب، نامگذاری شده است: شنبه، 22 آذر پژوهش و فناوری، مدرسه و دانشگاه؛ یکشنبه، 23 آذر پژوهش و فناوری، مشارکت ملی؛ دوشنبه، 24 آذر پژوهش، فناوری و جهش تولید؛ سه‌شنبه، 25 آذر بزرگداشت پژوهشگران و فناوران؛ چهارشنبه، 26 آذر پژوهش، فناوری و علوم انسانی و پنج‌شنبه، 27 آذر پژوهش، فناوری و اثربخشی اجتماعی.
اگر تحریم‌ها نبود، در زمینه تبادلات علمی در جایگاه بالایی بودیم
وی ادامه داد: اگر تحریم‌ها نبود در زمینه تبادلات علمی در جایگاه بالایی بودیم. پژوهشگران ما در سطح بین‌المللی از توانایی کافی برخوردارند، ولی ارتباط ما با عرصه‌های جهانی کم شده که ناشی از تحریم است. جامعه علمی همیشه باید با کشور‌های مختلف تعامل داشته باشد.معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم افزود: فضای کرونا زده، هفته پژوهش را تاحت تاثیر قرار داده است. دانشجویانی که تحقیقات جدی در دوره تحصیل دارند، دانشجوی تحصیلات تکمیلی هستند. حدود 600 هزار دانشجوی کارشناسی ارشد و 150 هزار دانشجوی دکتری داریم که در نیمی از دوره‌های تحصیل خودشان به پژوهش اشتغال دارند. برنامه جذب گسترده دانشجویان دکتری و ارشد در دستور کار ماست تا آن‌ها را در مراکز پژوهشی جذب کنیم. پژوهشگران غیر دانشجو نیز در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور مشغول به کار می‌شوند.
وی افزود: بودجه پژوهش از نظر درآمد ناخالص داخلی 45 صدم درصد بوده است که در برنامه توسعه کشور یک و نیم درصد بوده که متاسفانه این محقق نشده است. روند رو به گسترش اعتبارات به پژوهش در کشور مشهود است. در بودجه پژوهش رشد داشته‌ایم، ولی مبالغ قابل توجهی نیست. به عنوان مثال 40 درصد بودجه تحقیقات دستگاه‌های اجرایی باید از طریق دانشگاه‌ها تامین شود. بودجه کل آموزش عالی کشور در سال 1400 مبلغ 24 هزار میلیارد تومان است. این مبلغ را اگر با بودجه فقط یک دانشگاه خارجی مقایسه کنید، متوجه ضعف آن می‌شوید.
رحیمی با بیان اینکه بودجه پژوهشگاه‌های ما 36 درصد رشد کرده است، گفت: رشد بودجه عمومی کشور 43 درصد و رشد بودجه دانشگاه‌ها نیز در همین حدود است.
معاون وزیر علوم گفت: یک مرکز آموزش عالی قرآنی در وزارت علوم داریم که خیلی فعال نیست، امیدواریم بتوانیم پژوهش‌های قرآنی را تقویت کنیم.
بودجه پارک‌های علم و فناوری پایین‌تر از دانشگاه‌ها
وی ادامه داد: پارک‌ها یکی از مهمترین زیست بوم‌های علم و فناوری کشور هستند، باید به این بخش‌ها هم توجه کرد تا رشد پیدا کنند. بودجه پارک‌های علم و فناوری حتی 10 درصد از بودجه دانشگاه‌ها هم پایین‌تر است.رحیمی تصریح کرد: البته پارک‌های علم و فناوری نباید همیشه به فکر حمایت مالی باشند، اما باید زیر ساخت‌ها هم در آن‌ها پیشرفت کند. از رشد بودجه پژوهش و فناوری به هیچ وجه راضی نیستیم، ولی سعی می‌کنیم با بودجه تخصیص یافته به اقدامات خود عمل کنیم.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم ادامه داد: قانون تخلفات علمی تصویب شده و کارگروه ویژه‌ای برای تخلفات علمی تشکیل شده است، براین اساس با هر نوع تخلف علمی، برخورد می‌کنیم. اگر تخلفی در حوزه پایان نامه و مقاله صورت بگیرد اولین کسی که باید با آن برخورد شود، استاد راهنمای دانشجو است. پس از آن استادان حاضر در جلسه دفاع و در نهایت گروه و دانشگاه ذی‌ربط که تخلف در آنجا صورت گرفته است.
وی اظهار کرد: اگر حتی 10 تا 20 سال بعد هم مشخص شود پایان نامه تقلبی بوده، مدرک باطل می‌شود. اما سامانه "ایرانداک" هنوز کامل نیست و برخی از دانشگاه‌ها از ورود اطلاعاتی که باید وارد این سامانه کنند، امتناع کرده‌اند. اگر این دانشگاه‌ها به این کار اقدام نکنند، آن‌ها را به سازمان بازرسی معرفی می‌کنیم. سامانه "همانندجو" (ایرانداک) باید تقویت شود تا تمام پایان نامه‌ها قبل از دفاع همانند جویی شوند.
رحیمی درباره وضعیت بودجه پژوهشی در لایحه بودجه 1400 گفت: رشد بودجه عمومی کشور در لایحه 1400، 42 درصد است و رشد بودجه دانشگاه‌های کشور نیز همین حدود است یعنی در چارچوب رشد میانگین کشوری.وی با اشاره به اینکه بودجه پژوهشگاه‌های کشور در لایحه بودجه 1400، 36-35 درصد رشد داشته است؛ گفت: هنوز ارزش قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ایجاد شده توسط پژوهشگاه‌های کشور شناخته نشده و همچنان نهاد‌های برنامه‌ریز ما به دانشگاه‌ها توجه بیشتری دارند. نهاد‌های ارشد از قابلیت‌های پژوهشگاه‌های وابسته به وزارت علوم و دستگاه‌ها در طول دو دهه اخیر مطلع نشده‌اند.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم ادامه داد: بسیاری از پارک‌های علم و فناوری ما تازه تأسیس و نوپا هستند و باید به آن‌ها توجه ویژه‌ای شود. پارک‌های علم و فناوری یکی از مؤلفه‌های مهم زیست‌بوم علم و فناوری کشور هستند. برنامه آموزش عالی این است که دیگر توسعه کمی نداشته باشد چرا که کشور در نقطه‌ای قرار گرفته که باید به حوزه فناوری‌های پیشرفته و پیچیده توجه ویژه‌ای کند.
رحیمی رشد بودجه پارک‌های علم و فناوری در لایحه بودجه 1400 را 33 درصد عنوان کرد و گفت: ردیف متمرکز پژوهش و فناوری در این لایحه 11.5 درصد رشد داشته است؛ اهل شکایت و گله نیستم و مراجع قانونگذار هر آنچه را که تصویب کنند، ما سعی خواهیم کرد که از منابع در نظر گرفته شده بهترین بهره را ببریم. ولی نکته اینجاست که اگر کشوری می‌خواهد در سطح جهان رتبه بالایی در حوزه پژوهش و فناوری داشته باشد، مدیران ارشد آن حوزه باید قضاوت کنند که چقدر از این حوزه حمایت شود البته قبول دارم که پارک‌های علم و فناوری ما نباید دائماً پول بخواهند، ولی ما موظف هستیم زیرساخت‌های آن‌ها را فراهم کنیم.
وی با بیان اینکه از رشد بودجه خودمان در حوزه پژوهش و فناوری راضی نیستیم، خاطرنشان کرد: هر چه مقتضیات کشور باشد و هر عددی که تصویب شود، ما بهترین اقدام را خواهیم داشت.